Zer dira eta zergatik dira garrantzitsuak osasun arloko determinatzaile sozialak?

Bizitzeko modu autonomo, solidario eta gozagarri gisa definitu izan da osasuna (1). Osasuna ez da bakarrik gaixo ez egotea. Egitez, gaixotasun bat izan dezaken pertsona batek ongizatea senti dezake aldi berean, edo bizitzaz bete-beterik gozatzeko gaitasuna izan dezake. Osasuna ikuspegi zabal batez ulertu behar dugun modu berean, begirada zabal bera izan behar dugu hori zehazten […]

Osasunean haurtzarotik ageri dira desberdintasun soziala

Gaixotasun kronikoak ugariagoak dira gizartean kalteberenak diren pertsonen artean

Osasunaren determinatzaile politikoak

Politikak eragina du osasunean? Sistema politikoek eginkizun garrantzitsua betetzen dute gizarteen egiturazko ezaugarriak ezartzerakoan, eta beraz, gizarteen osasun determinatzaileetan (1). Herrialde bateko gizarte berdintasun –edo desberdintasun– maila da osasunean eragin nabarmena duen adibideetako bat. Izan ere, berdintasun handiagoaren aldeko ideologiako gobernuek politika birbanatzaileak bultzatzeko joera gehiago dute, eta emaitza hobeak ageri dituzte osasunean eta osasun […]

Desberdintasunak osasun sistemarako sarbidean

Osasun sistemak dira osasunaren gizarte determinatzaileetako bat, eta osasun alorrean gertatzen diren gizarte desberdintasunen faktoreetako bat. Halatan, beste gizarte determinatzaile batzuek sortutako osasun desberdintasunak arindu edo areagotu egin ditzakete (1). Europan kontu horren gainean bildu den ezagutzak agerian uzten du sistema unibertsal eta doakoak direnetan ere badirela desberdintasunak gizarteko taldeen artean osasunerako aukeran (2). “Alderantzizko […]

Osasun mentalak Euskadin okerrera egiten du egoera sozioekonomikoak okerrera egiten duen neurrian, batez ere emakumeengan

Desberdintasun sozialak daude euskal herritarren hortzetako osasunean, gizarte hierarkian den posizioa zenbat eta baxuagoa izan orduan eta okerragoa delarik

Dibertsitate funtzionala eta osasuna

Dibertsitate funtzionala fenomeno bati buruz ari da, zeinaren arabera pertsona guztiok dugun mendekotasuna, baina pertsonen gaitasunetan diren aldeak nabarmenduta (1). Modu horretan, aldendu egiten da “desgaitasuna” hitzetik; azken horrek, izan ere, pertsona batek osasun arazo bat izanik testuinguruko faktoreekin, bai ingurunekoekin bai norberarenak direnekin, izaten dituen interakzioen alderdi negatiboetan jartzen baitu arreta (2). Nolanahi, desgaitasun […]

Osasunaren Gobernantza eta Osasunaren Determinatzaile Komertzialak

Zer da gobernantza ona osasunean? Osasunaren gobernantza edo gobernu ona osasuna giza eskubide gisa eta justizia sozialaren kontu bat bezala hartzen duen hura da. Osasuna baldintzatzen duten faktoreen hurrenkerari erreparatuz, erakundeen eginkizunaz harago doan gobernu-eredu bat da, hainbat eragilerekin (erakundeak, herritarrak eta agente sozialak eta ekonomikoak) elkarlanean eta elkar koordinaturik aritzen dena koherentziazko politika batzuk […]

Diskriminazioa eta osasuna

Diskriminazioa esaten zaio sozialki zehazturiko talde bateko kide bat edo batzuek talde horretakoak izateagatik modu ezberdinean (bidegabeki eta gutxiespenez) tratatzeko prozesuari (1). Sozialki egituratutako eta onetsitako fenomeno bat da, ideologia baten aitzakian (berezko nagusitasunaren ideietan oinarritua, usuenik) justifikatua eta norbanakoen eta erakundeen arteko interakzioetan adierazia. Eta, gainera, nagusitasun eta menpekotasun harremanak sortzen eta erreproduzitzen ditu, […]

Zer da osasunaren pribatizazioa?

Eztabaida luzea eragiten du “osasunaren pribatizazioa” terminoak. Gehien batean alderdi negatiboekin lotzen denez, eragile guztiak ez dira ados jartzen pribatizazioa zer den kontuari buruz. Hala, askotariko diskurtsu, definizio eta posizionamenduak biltzen dira hitz horren magalean, eta zenbaitetan elkarri aurka ere egiten diote. Konplexutasun hori gorabehera, hala ere bada nolabaiteko adostasun bat pribatizazioa honako honetaz ari […]

Hiri-ingurunea eta osasuna

Pertsonen inguruneak (auzoak, ikastetxeak eta lantokiak, besteak beste) eta horien ezaugarriek (fisikoak nola sozialak) eragin handia duten euren osasunean (1). Inguruneen ezaugarri fisikoez ari garenean, hauetaz ari gara, beste batzuen artean: hiriaren plangintza, hiriko espazio eta ekipamenduen diseinua, pertsonek hiritik mugitzeko eta lekualdatzeko duten modua, berdegune edo aisialdi-eremu kopurua, eta produktu osasungarriak eskura izatea (2). […]

Lan ezegonkortasuna, langabezia eta osasuna

Gizarte garaikideetan, ordaindutako lana izateak osasuna eta pertsonen egitura psikiko eta sozialak eratzeko eta antolatzeko ezinbestekoak diren baliabideak –materialak zein sinbolikoak– izatea ahalbidetzen du. Langabeziak eta lan ezegonkortasunak, aldiz, arriskuan jartzen dute pertsonen osasuna. Langabeziak eragotzi egiten du baliabide horietarako aukera, duen izaeragatik beragatik; dena dela, ordaindutako lanak ere ez du, berez, hori beti bermatzen. […]

Errenta, pobrezia eta osasuna

Pobreziak gabezia material gutxi gorabehera handi edo txikia esan nahi du, eta beraz, hori pairatzen dutenek mugatua dute osasunerako oinarrizkoak diren bizi baldintzetarako aukera, elikadura osasuntsua edo etxebizitza egoki bat diren bezala. Halaber, eragozpena da banakoak gizartean bete-betean parte hartzeko eta jendea errazago lerratzen du hainbat arrisku fisiko eta psiko-sozialetara, hala nola segurtasun ezera edo […]

Immigrazioa eta osasuna

Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) (1)  Osasun Determinatzaile Sozialen kontzeptuzko ereduan, arraza/etnizitatea herritarren osasuna aztertzean kontuan hartu beharreko desberdintasun ardatz bat da. Egitez, etorkin populazioaren osasun egoerari buruzko hamaika ikerketek erakutsi dute jaiotze-tokia desberdintasun nagusietako bat dela herritarren osasuna aztertzean, bai estatu mailan bai nazioarte mailan (2, 3). Maiz, hiru ikuspegi erabiltzen dira etorkinen osasuna azaltzeko […]

Generoa eta osasuna

Gizonek eta emakumeek osasun ezberdina dute, aldeak ematen dira batzuen eta besteen artean (1). Horrek esan nahi du, batetik, ezberdin gaixotzen garela edo erakusten dugula ahuldadea, gizonak ala emakumeak izan, ezberdintasun biologikoak ematen diren pertsonen gorputzen funtzionamenduan eta zenbait arrisku-faktoreren aurrean. Hala, gertatzen da ezberdintasunak eragiten dituztela emakumeen ugaltzeko gaitasunak, hormona sexualen kontzentrazio ezberdinak, geneek […]

Sexualitatea, generoa eta osasuna

Gure gizarteak botere harremanen sistema batean oinarritu izan dira garaien garaietatik, genero inguruan bortitz eraikitako eta erreproduzitutako harremanetan, hain zuzen. Sistema horren azpian sexualitate eredu bat ezarri izan da, gizona eta emakumea kategorietan oinarrituta. Eta kategoria horien bueltan, gizartean onargarri diren bi genero- edo jokabide-eredu ezarri dira, non maskulinoa eta horrekin zerikusia duen guztia norbatibotzat […]

Etxeko eta zaintzako lana eta osasuna

Osasuna faktore sozial ugarik baldintzatzen dute. Gure osasunaren egoeran eragiten duten faktoreak dira, eta desberdintasunak ere sor ditzakete herritarren osasunean (1). Horien artean, aipatu beharrekoa da birsortze-lana, hau da, etxeko lanak eta beste pertsona batzuen zaintza informalak uztartzen dituena. Emakumeek egiten dute etxeko eta zaintza lanen zatirik handiena (2, 3, 4), nahiz eta gizonen parte-hartzea […]

Etxebizitza eta osasuna

Esan daiteke etxebizitza lehen premiako ondasun bat dela. Jateko, atseden hartzeko edo lo egiteko funtsezko jarduerak burutzeko aukera emateaz gain, biltzeko eta intimitaterako espazio bat da, eta pertsonentzako babesleku bat inguruneko eta gizarteko zailtasunen aurrean. Osasun Mundu Erakundeak (OME) berriki argitaratutako txosten batek ohartarazten du etxebizitzaren kalitateak osasunean izan dezakeen inpaktu ez nolanahikoaz, batez ere […]

Zergatik da horren garrantzitsua Lehen Mailako Osasun Arreta?

Lehen Mailako Osasun Arreta (LMOA, aurrerantzean) da Osasun Sistema Nazionala (OSN) eratzen duten asistentzia mailetako bat. Hori da OSNren eginkizun eta ardatz nagusia, dituen ezaugarri eta garrantziagatik (1). OMEk honela definitzen du LMOA, Alma-Atako Adierazpenean (1978) (2) oinarrituta: “[…] komunitateko norbanako eta familia guztien eskura dagoen funtsezko osasun-asistentzia, horientzat onargarriak diren bitartekoez gauzatua, euren parte-hartze […]

Ingurumena eta osasuna

Herritarren osasunean faktore ugarik eragiten dute, izan banakoarenak izan horiek bizi diren inguru fisiko eta sozialarenak (1). Inguru fisikoa baldintzatzen duten faktoreen artean, ingurumenarekin lotutakoak garrantzi handikoak dira biztanleriaren osasunerako. Hala, osasununerako oinarrizko betekizunak dira kalitatezko ura, airea garbia eta gehiegizko zaratarik ez den ingurune batean bizitzea. Hori dela eta, uraren eta airearen kutsadura eta […]

Berdeguneak eta osasuna

Bizi garen ingurune fisikoak nabarmen baldintzatzen du gure osasuna, eta baita egunerokoan garatzen ditugun bizi-ohitura osasuntsuak ere. Ildo horretan, jakina da ingurunean berdeguneak izanez gero populazioak osasun egoera hobea izaten eta ongizate maila handiagoa hautematen laguntzen duela (1, 2). Espazio berde horiek eraiki gabeko landaredi naturaleko leku ireki gisa definitu ohi dira, baina hiri-ingurunean ere […]

Zer arrisku dakartza osasunaren pribatizazioak?

Osasun-pribatizazioak mehatxua dakarkio biztanleriaren osasunari, eta osasunerako irisgarritasunean izan beharreko ekitateari. Azken hamarkadetan, osasun-pribatizazioko prozesuak areagotu egin dira Europako hainbat herrialdetan (1, 2), nahiz eta ez egon ebidentzia zientifikorik osasun-zerbitzuen kudeaketa eta hornidura publikoa eraginkortasun gutxiagokoa eta efizientzia gutxiagokoa denaren usteari eusteko (3, 4, 5, 6). Izan ere, osasun-pribatizazioak mehatxua dakarkio biztanleriaren osasunari, eta osasunerako […]

Kapital Soziala eta osasuna

Kapital soziala osasunaren determinatzaile sozial bat da, eta garrantzi berezia hartu du Osasun Publikoaren arloan. Nahiko kontzeptu berria bada ere –XX. mendean agertu zen lehen aldiz–, hainbat egilek hauteman zuten kohesio edo integrazio sozialak –biak kapital sozialaren kontzeptuari lotutako ezaugarriak– komunitateen osasun egoeran duten eragina, besteak beste Durkheim soziologoak. Bere obrarik ezagunenetakoan, egile horrek kohesio […]